در این مقاله به احساس حقارت یا کهتری، کمرویی، علل و نشانه‌های آن و روش‌ها و توصیه های پیشنهادی متخصصان مشاوره نوجوان دراصفهان، برای رفع کمرویی می پردازیم .
علل روي آوردن نوجوانان به مواد مخدر وراهکارهای پیشگیری از اعتیادنوجوانان با توجه به آن چه متخصصان مشاوره نوجوان دراصفهان ذکر کرده اند، دراین مقاله توضیح داده می شود.
اختلالات روحی و روانی
تراکم مشکلات خانوادگی و مشکلات اجتماعی ازیک‌طرف، و فشارهای روحی و عاطفی دوران بلوغ از طرف دیگر در نوجوانان نوعی تشویش و نگرانی و عدم پایـداری روانـی ایجـاد می‌نماید و اختلالاتی را در شخصیت آن‌ها باعث می‌شود. بعضـی از ایـن اخـتلالات سـطحی و زودگـذر بـوده چند روزی بیشتر دوام ندارد و گذشت زمان در بهبودی آن‌ها مؤثر است کـه معمـولاً حـوادث محیطـی ناراحت‌کننده ازجمله درگیری با والدین، طردشدن از طرف گروه و یا شکست خوردن در موضوعی که باعث پیدایش اضطراب و افسردگی شدید می‌شود از عوامـل آن‌ها به شمار می‌روند. بعضـی از اختلالات شخصیتی نیز از اختلال‌های عمیق و جدی شخصیت بوده که هـم علائـم بیمـاری به تدریج آشکار می‌شود و نمی‌توان یک عامل محیطی خاصی را در پیدایش آن‌ها تشـخیص داد و هـم درمـان معالجه ی فرد به زمان طولانی احتیاج دارد و بیمار باید تحت نظر متخصصـین امـر قـرار گیـرد. در این بخش ازمقالات سعی می‌شود به مسائل و اختلالات عام شخصیتی این دوره بیشتر پرداخته شود که اهم آن‌ها به‌قرار ذیل است:
احساس حقارت یا کهتری
نوجوانان و جوانان گاهی به علت داشتن نقـایص بـدنی و یـا بـه علـت مسـائل و دشواری‌های خانوادگی، شکست‌ها، محرومیت‌ها و ناکامی‌های دوران گذشته زندگی، تمسخر و استهزای دوستان وهم سالان، سرزنش‌های مکرر معلمین و شاگردان، و یا به دلیل طردشده‌ها و بی توجهی ها و یـا داشتن مسائل روانی دیگر، اعتمادبه‌نفس خود را ازدست‌داده، دچار احساس حقارت می‌شوند و تصـورمی کنند دیگران برتری‌هایی دارند کـه آن‌ها ندارنـد و در انجـام امـور ناتوان‌تر از دیگـران هسـتند و مسئولیت هیچ کاری را به‌تنهایی نمی‌توانند بپذیرند. مکانیزمی که نوجوان به کار می‌اندازد تا علیه کهتری خود مبارزه کند همواره بر یـک اصـل متکی است و آن اصل جبران یا تلافی است. «جبران یا تلافی به معنای زیستی کلمه وسیله‌ای است که طبیعت برای سرپوش گذاردن بر روی نارسایی‌ها و کمبودهای بدن به کار می‌برند و از این راه تا حدی تعادلی در وجود فرد برقرار می‌سازد، تعادلی که پیش از این وجود نداشته و یا برهم‌خورده اسـت …وقتی فردی که از کهتری رنج می‌برد نمی‌تواند با کهتری خود به مبارزه برخیزد و بر آن چیره شـود و یـا درخود استعدادهایی را گسترش دهد که آن‌کهتری را جبران کنند و تعادلی در وی به وجود آورنـد، وزمانی که فرد آن‌قدرها دوراندیش و گشاده نظر نیست و بینش فلسـفی کـافی نـدارد کـه قبـول کنـد از دیگرآن‌کهتر است، سعی می‌کند با کتمان کردن کهتری خود یا با پیش‌دستی در حملـه کـردن، اطرافیان خود را نسبت به نظری که درباره وی دارند فریب دهد. برای چنین فردی حمله و تعـرض بـه منزله‌ی وسیله‌ی کتمان کردن است. این نوع کتمان اسلحه‌ی شخص ضعیف است و بدون آن‌که قصد گول زدن را داشته باشد به علت تمایل طبیعت انسانی به این راه کشانده می‌شود. مثال آدم ترسویی که اگر مجبور باشد در محل دورافتاده‌ای در تاریکی و تنهایی شب راه بسپرد، سوت میزند تا خود را باشهامت وبی باک نشان دهد، در اینجا کاملاً مصداق دارد».
باتوجه به آنچه در جلسات مشاوره نوجوان دراصفهان ، درمواجهه با چنین مراجعانی مشاهده می کنیم ،احساس عجز و ناتوانی در برابر مشکلات آن‌ها را به افراد مأیوس و ناامیـد مبـدل نمـوده، جرات برخورد با مشکلات را از آن‌ها سلب می‌نماید. معمولاً خود را کهتر از آنچه که هستند تصور می‌کنند واین تصور خودکم‌بینی همه اعمال و اقدامات آن‌ها را تحت‌الشعاع قـرار داده، آن‌ها را از خـود بـی خـودمی نماید و به انزوا و گوشه‌گیری می‌کشاند و یا برای جبران حقارت خود به گزافه‌گویی، خودسـتایی، پرمدعایی، فضل فروشی و دستور دادن به افـراد زیردسـت و نـاتوان می‌پردازند. از دیگـران بدگویی می‌کنند و عیوب و نواقص آن‌ها را بزرگ نشان می‌دهند تا به خیال خود آنان را کوچک نماینـد و حتی از پرخاشگری و خشونت و بی‌رحمی، و دروغ و تهمت نیز ابایی ندارند و در مواردی نیز برای جبران احساس حقارت و ناشایستگی خود دست به ظلم و ستم و آزار دیگران می‌زنند.
کمرویی
علل و نشانه‌های آن
یکی از مشکلات عـاطفی ـ روانـی کـه نوجوانـان بـا آن روبـرو می‌شوند، مشـکل کمرویـی و خجالتی بودن است. کمرویی دلایل مختلفی دارد که عبارت‌اند از:
- کناره‌گیری از مناسبات اجتماعی و خجول بودن، نشانه‌ای از حقیـر شـمردن خـود و شـک وتردید نسبت به ارزش‌های انسانی خویشتن است. تحمل طـولانی احسـاس دردنـاک از یک عمل اشتباه یا سنگینی طاقت‌فرسای رابطه‌هایی که برای فرد تحقیر، تنفر، نکوهش، بی‌حرمتی، طرد و بیزاری به دنبال دارند، می‌تواند به‌عنوان زمینه مساعد برای پرورش چنـین احساسات نامطلوبی به‌حساب آیند.
- انسانی که در انتخاب هدف‌های زنـدگی خـود، اندیشه‌های خـام و بی‌حاصل و محـال می پروراند و یا کوشش‌های خود را صرفاً به ارضاء نیازها و تمایلات و کسب منافع شخصی معطوف می‌کند، در حقیقت راه گریـز خـود را در شکسـت و نومیـدی می‌جوید. احساس حقارت و ترس از قبول مسئولیت فرد را از انتخاب هدف‌هایی که مستلزم ایجاد رابطه منطقی با جامعه و تلاش مشترک و دسته‌جمعی است بر حذر می‌دارد.
- گاهی اوقات یکی از انگیزه‌های اصلی پیدایش احساس کمرویـی، وجـود ضـعف یـا ضایعه‌ی عضوی و بیماری روانی و عصبی و به‌ویژه افسردگی است و ممکن است دامنه تأثیر احساس دردناک مربوط به آن‌ها به‌ویژه در کودکان حساس و زودرنج، تا مراحل زیادی گسترش و نفوذ پیدا کند، تا جایی که وی را در سنین کودکی یا دوران بلوغ، از زندگی متنفر و گریزان سازد.
- عدم موفقیت در تحصیل، کار، شغل و مقام، یا ناکامی در عشق می‌تواند فرد را به ورطه یـأس مفرط و سرخوردگی و کناره‌جویی سوق دهد، اما احساس گمراهی و انحطاط این‌گونه افـراد چیزی به‌جز فقدان اعتمادبه‌نفس و احساس بیهودگی نیست که از تعـارض بـا واقعیـات و فروریختن بنای رویاها و تصورات موهوم آن‌ها حاصل می‌گردد.
علائم و نشانه‌های کمرویی
طبق مشاهدات متخصصان مشاوره خانواده دراصفهان ،علایم و رفتارهایی که وجود آن‌ها در فرد می‌تواند دلیلی بر خجالتی بودن و کمرویی وی باشـد به شرح زیر است:
1 )وقتی‌که فرد خود را فاقد اراده و عزم راسخ می‌داند، درصورتی‌که یا آن را در خود پرورش نداده و یا روش استفاده به‌موقع از آن را به‌خوبی نمی‌داند. به‌عنوان‌مثال، برخی از نوجوانـان، توانایی پاسخ دادن به سؤال‌های طرح‌شده توسط معلم رادارند امـا فکـر می‌کنند کـه اگر پاسخ شان غلط باشد، مورد تحقیر و تمسخر شاگردان قرار می‌گیرند و به همین علـت برای جواب دادن به پرسش‌های معلم داوطلب نمی‌شوند و تدریجاً فکر می‌کنند که نمی‌توانند هیچ‌یک از سؤال‌ها را پاسخ دهند.
2 )شخصی که خود را نسبت به دیگران خوار و حقیر می‌شمرد و فکر می‌کند کـه نزدیکـان و اطرافیانش فاقد مهر و عطوفت هستند، به هر بهانه‌ای درصدد دست انداختن و مسـخره کـردن وی برمی‌آیند. چنین شخصی وقتی‌که می‌خواهد تقاضای خود را نزد مقام مافوق مطرح کنـد به لرزه می افتد و عرق سرد بر پیکرش می‌نشیند .
3 )فردی که از حرف زدن در حضور جمـع وحشـت دارد، از شـوخی کـردن بـا دیگـران پرهیـزمی کند و دوری و گوشه‌گیری از مردم را ترجیح می‌دهد. چنین شخصـی جرت شـرکت درامتحانات شفاهی، جلسات، سمینارها و تئاترها و بحث های کلاسی به ویژه در جـایی کـه افـرادجنس مخالف حضور دارند را ندارند.
4 )در کمرویی های ناشی از ضعف اراده، شخص دچار بی حوصلگی می‌شود، میلی بـه شـرکت در بحث و مذاکره هایی که حتی به خود وی مربوط می‌شود ندارد، تمایلی به انجـام کارهـای روزمره از خود نشان نمی‌دهد، مسائل و مشکلات خود را با فـرار از موقعیـت و یـا بـا داد وفریاد و فوران خشم حل می‌کند و به وضع ظاهر خود نمی‌رسد. باتوجه به تجارب ما در زمینه ی مشاوره خانواده دراصفهان ،چنین افـرادی در ازدواج بـامشکل روبرو می‌شوند، چون به علت ضعف در تصمیم گیری، عملاً همه ی کارها را به دیگـران محول می‌کنند و اجازه ی دخالت در امور خصوصی خود را به دیگران می‌دهند.
5 )پیدایش حالت متضاد در رفتار ظاهری شخص که او را در دو حالت جدا مثلاً گـاه بـه شـدت افسرده و خاموش ودر خود فرورفته در خویش و گاه او را سرشار از نشاط و پرحرفی نشـان می دهد، نیز می‌تواند نشانه‌ای برای وجود احساس حقارت در فرد به حساب آید.
6 )وقتی‌که فرد شکست های خود را به سرنوشت نسبت می‌دهد و ستیز با آنچه را که مقرر شده بی فایده می‌داند، در جهت تسلیم به انحطاط و حقیرشمردن خود پیش می‌رود.
7 )وقتی‌که فرد به علت ضعف در برقراری روابط انسانی و مهم نشان دادن خود، تلاشی سخت پیگیر برای دستیابی به هدف های بیهوده، نامعین و غیرمنطقی می‌کند.
8 )فردی که در موقع پوشیدن لباس رسمی یا لباس جدید دچار هیجان می‌شود و مـدام بـه ایـن مطلب می‌اندیشد که از طرف دیگران مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و مبادا که در نظـر آنـان بـدجلوه کند.
9 )افرادی که از اجتماع دوری کرده و به شدت تحـت تـأثیر رفتـار و حرکـات منسـوبین جـنس مخالف خود قرار گرفته اند و تدریجاً عادات و رفتار نامناسبی نظیر تقلید از شیوه های رفتاری جنس مخالف در آنان به وجود آمده است.
10)به طور کلی بسیاری از احساس ها یا واکنش های درونی که موجب بـروز افکـار ناخوشـایند ونفاق انگیز می‌شود و سدی در راه درک و فهم متقابل افراد یک گروه ایجاد می‌کند مـی توانـدنشانه ای از وجود احساس حقارت نفس در فرد و سرپوش گذاشتن بر آن باشد.
روش‌ها و توصیه های پیشنهادی برای رفع کمرویی
- شناساندن احوال خویشتن.
رهایی از بند کمرویی و احساس حقارت آن گـاه حاصـل خواهـدشد که از طریق درون نگری و شناسـایی خویشـتن بتـوانیم ذهـن خـود را از خودخـواهی وعقده ها پاک نموده و در پرورش عواطف، از آزاداندیشی و اعتقاد به عشق و محبت متقابـل وهمکاری مشترک انسان ها یاری جوییم.
- بازسازی شخصیت از طریق بروز توانایی های مثبت خـود.
بـدون تردیـد هـر شخصـی ازویژگی ها و توانایی های منحصر به فردی برخـوردار اسـت کـه در بسـیاری از جهـات باعـث برتری او نسبت به دیگران می‌شود. فردی که از احساس حقـارت درونـی در رنـج اسـت بـاتأکید بر نقاط مثبت خویش، می‌تواند شخصیت خود را بر پایه ای صحیح بازسازی کند.
چنین فردی باید توانایی ها و ویژگی های مطلوب خود را پیدا کرده و فهرست نموده، آن‌ها را جهـت رفع ناتوانی‌ها و حقارت های درونی خود بسیج کند.
- ترک عادت های نامطلوب و ایجاد عادت های مطلوب.
تـرک عـادت هـای نامناسـب اغلـب آسان نیست، اما موفقیت در این زمینه اعتمادبه‌نفس و احساس ارزشمندی را در فرد تقویت می کند. برخی عادات مطلـوب در زمینـه ارتباطـات اجتمـاعی که مشاوران ما در زمینه مشاوره نوجوان در اصفهان همواره به نوجوانان توصیه می کنند عبـارت اسـت از: شـرکت دربحث های گروهی و جوشش با اعضای گـروه. مطـرح سـاختن دیـدگاه هـا و نظـرات خـود، نگریستن به چشم های مخاطبان در هنگام صحبت، پرهیز از انتقادهای مخـرب و غیرسـازنده، افزایش معلومات و انتقال آن‌ها به دیگران و غیره.
- بکارگیری نیروی اراده.
از آن جا که عادات فرد چه خـوب و چـه بـد بـه مـرور زمـان ریشـه می یابند، از بین بردن آن‌ها هم به تدریج میسر می‌شود. با تعجیل و تندروی نمی‌توان اراده خودرا استحکام بخشید. استفاده مؤثر از نیروی اراده، هر اندازه هم که ضعیف باشـد فـرد را قـادرمی سازد که با مشکلات مبارزه کند و موانع را از سر راه بردارد.
- زدودن افکار غیرمنطقی از ذهن.
ازجمله عادات نامطلوبی که در افراد کمرو بروز می‌کند، احساس تنفر و بیزاری از فرد خاصی بدون وجود دلیل واقعی است که برای رفع آن بایـد بـه نحو منطقی مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گیـرد. در ایـن گونـه مـوارد سـرخوردگی وشکست های فرد باعث بروز واکنش هـای جبرانـی نظیـر بـدبینی و افـراط در خـرده گیـری وعیب جویی از دیگران می‌شود. بایـد از طریـق شـرکت در فعالیـت هـای اجتمـاعی و شـنیدن نقطه نظرات دیگران، حساسیت‌ها و موضع گیری های غیرمنطقی را از ذهن پاک کرد.
بدون دیدگاه