موضوعات اقتصادی و مدیریت هزینه های دوران عقد، مهریه و جهیزیه

موضوعات اقتصادی دوران عقد، جهیزیه، مهریه و مدیریت هزینه های ازدواج ازموضوعاتی هستند که با توجه به راهنمایی های متخصصان مشاوره پیش ازازدواج دراصفهان، دراین مقاله به آن ها می پردازیم.

موضوعات اقتصادی و هزینه ها

دوران عقد، یک دوره‌ی اقتصادی مهم است. اولین رفتارهای اقتصادی، نگرش‌های اقتصادی، و خاطرات اقتصادی خانواده در این دوران شکل می‌گیرد.

خرید عقد، مراسم عقد، جهیزیه، مسکن، هدایا، مراسم عروسی و دیگر هزینه‌ها میدان آزمون رفتارها و نگرش‌های اقتصادی همسران و خانواده‌های آن‌ها است. پول به غیراز ارزش اقتصادی دارای بار معنایی ویژه است. وقتی شما برای فردی پول خرج می‌کنید این معنا را به طور ضمنی بیان می‌کنید که آن فرد برای شما دارای ارزش است. پول معنای ضمنی ارزش را در خود نهفته دارد. وقتی شما حاضر نیستید که پول زیادی را برای کسی هزینه کنید این معنا را در بردارد که ارزش زیادی برای او قائل نیستید. معنای روان شناختی «ارزش» در مورد پول و مسائل اقتصادی تاثیرات زیادی بر رابطه همسران و خانواده‌ها در دوران عقد و پس از آن دارد.

دختری که جهیزیه ندارد تحت تأثیر بار ارزشی پول، ممکن است کم ارزش شمرده شود. پسری که قدرت تأمین مسکن مناسب را ندارد تحت تأثیر همین معنای ارزشمندی قرار می‌گیرد. تلاش بسیاری می‌شود تا این معنای ارزشی از جهیزیه و مسکن گرفته شود تا فشار ضمنی پول از دختر و پسر برداشته شود. در زمان خرید عقد یا دیگر خریدها موارد مهم عبارتند از: الف) مقدار پولی که پسرهزینه می‌کند.

ب) حضور افراد دیگر در زمان خرید و توجه به نظرات آن‌ها.

ج) توجه دختر و پسر به نظر یک دیگر. د) میزان تلاش دختر جهت کم هزینه شدن خریدها.

الف مقدار پولی که پسرهزینه می‌کند:

معمولاً به معنای سخاوتمندی او، ارزش دختر و مهم بودن ازدواج از نظر اوست. گاهی داماد برای ایجاد این معانی سعی می‌کند پول زیادی را هزینه کند اما در چنین مواقعی اگر از پشتیبانی مناسب مالی برخوردار نباشد، ممکن است کار او به معنای ولخرجی و نداشتن عقل معاش نیز برداشت شود.

ب) حضور افراد دیگر در زمان خرید و توجه به نظرات آن‌ها از مسائل مهمی است که خانواده‌ها نسبت به آن حساس هستند. حضور یک نفر در زمان خرید به معنای پذیرش حضور او و مهم بودن نظرات اوست. اگر فردی در زمان خرید یا زمان تصمیمگیری های مهم دعوت نشود به معنای عدم پذیرش و مهم نبودن اوست. بسیاری ازمشکلات و مسائل زوج‌های عقد کرده ناشی از معانی رفتارهای آنان از ابتدا تا انتهای عقد است.

ج) توجه دختر و پسر به نظر یک دیگر به معنای پذیرش نظرات یک دیگر و مهم بودن هرکدام است.

د) میزان تلاش دختر جهت کم هزینه شدن خریدها برای داماد و خانواده‌ی او مهم است. طبقه‌ی متوسط جامعه‌ی ایران به ویژه حساسیت‌های زیادی در این باره دارد. از یک طرف ازپسر خواسته می‌شود که در خرج کردن خساست به خرج ندهد و از طرف دیگراز دختر می‌خواهند که زیاد خرج نکند و مراقب همسرش باشد. وقتی دختری سعی می‌کند که هزینه‌ها کاهش یابد در واقع به این معنا گرفته می‌شود که او مراقب وضعیت مالی همسرش هست. فرد با ملاحظه‌ای است، زیاد خواه نیست و اهل زندگی است. بسیاری از دختران در زمان خرید به همین دلایل تلاش می‌کنند تا هزینه‌ها هرچه کمتر شود اما ممکن است پس از آن دچار تعارض شوند که مگر ارزش من کم بود که برایم کمتر از دیگران هزینه شد. در مورد سایر موارد اقتصادی نیز همین موضوعات مطرح است:

الف) مقدار پولی که هزینه می‌شود. ب) توجه به نظرات اعضای اصلی خانواده‌ی همسر. ج) توجه دختر و پسر به نظرات یک دیگر. د) تلاش فرد ذی نفع جهت کاهش هزینه‌ها.

جهیزیه

جهیزیه تهیه ی وسایل خانه از طرف دختر است. اما جهیزیه به جز واقعیت آن که تهیه وسایل خانه است معانی دیگری را نیز دربردارد. داشتن و نداشتن جهیزیه، ارزش اقتصادی جهیزیه و کم و زیاد بودن آن، هرکدام معنای خاصی را نسبت به دخترو جایگاه او در زندگی آینده القا می‌کند.

در پایان دوران عقد از دختر انتظار می‌رود که جهیزیه ی خود را فراهم کرده باشد و به خانه‌ای که پسر تهیه کرده است، ببرد. دختران و خانواده‌ های آن‌ها معمولا برای تامین جهیزیه مناسب، تلاش فراوانی می‌کنند. تلاش آن ها برای القای معنای مثبت نسبت به دخترو جایگاه او در زندگی جدید است.

در جلسات مشاوره پیش از ازدواج در اصفهان، مشاهده می شود به ویژه زمانی که دختر با خانواده ‌ای وصلت کرده باشد که از نظر مالی جایگاه بالاتری دارند، این نگرانی ها افزایش پیدا می‌کند. دختر و خانواده ی او با تهیه‌ی جهیزیه ی با ارزش سعی می‌کنند نظرات خانواده ‌ی پسر را تامین کنند و خود را هم سطح آن ها نشان دهند. ازدواج با خانواده ی هم سطح معمولا این گونه نگرانی ها را دربرندارد. زمانی که مهریه ی دختر کلان باشد، از دختر و خانواده‌ی او انتظار می‌رود که جهیزیه با ارزش‌تری تهیه کنند. مهریه ی سنگین انتظار پسر و خانواده او را افزایش می‌ دهد.

واقعیت جهیزیه، تهیه ی وسایل مورد نیاز برای یک زندگی دو نفره است اما معانی عرفی آن به امری فراتر از این واقعیت ساده، گسترش یافته است. معنای عرفی جهیزیه، دختر و خانواده ی دختر را به زحمت می‌اندازد، از سادگی ازدواج می‌کاهد و معانی غیرمستقیمی را بر افراد تحمیل می‌کند. اما در برابراین مساله چه می توان کرد؟ برخی معتقدند که باید ساده زیستی را تبلیغ کرد و ساده زیستی را به عنوان یک هنجار مثبت و یک ارزش اجتماعی تبلیغ کرد. برخی معتقدند که باید در تهیه‌ی جهیزیه به دخترانی که از شرایطی مالی مناسبی برخوردار نیستند، کمک شود، هم به دلیل واقعیت جهیزیه که تامین وسایل مورد نیاز همسران است و هم به دلیل معنای عرفی آن. نگاه دیگری که به این مساله می‌توان داشت، قابلیت ‌ها و توانمندی‌های دختران وپسرانی است که خواهان ازدواج باهم هستند. توانایی رویارویی و مواجهه با این معانی عرفی، پذیرش یا رد آن ها و تکیه بر توانمندی های فردی همسر و گفتگو درباره ی این معانی عرفی و شفاف کردن آن ‌ها می‌تواند همسران را از مشکلات و آسیب های این معانی عرفی دور سازد.

مهریه

معمولا قبل از عقد برای دختر مهریه‌ای معین می‌شود. معمولا تعیین مهریه در یک جلسه خانوادگی با حضور اعضای اصلی خانواده دختر و پسر قبل از عقد، مشخص می‌شود. حضور در این جلسه خانوادگی نشان از اهمیت جایگاه فرد حاضر در خانواده دارد. معمولا افرادی که به آن جلسه دعوت نمی‌شوند در قبال این عدم حضور واکنش های عاطفی یا حتی رفتاری از خود بروز می‌ دهند. و چه بسا که اثر عاطفی آن برای مدت ها باقی بماند و یادآوری شود. میزان مهریه برای پسر و خانواده‌ ی پسر نگرانی ها و معانی خاصی را در بردارد، همچنان که برای دختر و خانواده ی دختر نیز نگرانی ها و معانی خاص خود را دارد.

موارد زیراز جمله نگرانی‌های پسر و خانواده ی او در مورد میزان مهریه است:

• درصورتی که به هردلیلی این ازدواج به طلاق منجر شود، آیا امکان پرداخت مهریه برای آن ها وجود دارد؟
• آیا ارزشمندی این ازدواج با میزان مهریه برابری می‌کند؟
• آیا خانواده ی دختر زیاده خواهی نمی‌کنند؟
• پس از عقد درصورتی که عروس بخواهد دخل و تصرفی در مهریه خود انجام دهد به ویژه اگر مهریه به صورت زمین یا مسکن باشد، آیا تاثیر منفی بر خانواده نخواهد گذاشت؟
• آیا توان تعیین همین میزان مهریه برای دیگر عروسان خانواده نیز که پس از این به جمع خانواده اضافه می‌شوند، وجود دارد؟
• مبادا دختر یا خانواده ی او پس از تعیین مهریه و انجام عقد سریعا مهریه را درخواست کنند.

موارد زیراز جمله نگرانی های دخترو خانواده ی دختردر مورد میزان مهریه است:

• در صورتی که به هر دلیلی این ازدواج به طلاق منجر شود، آیا این میزان مهریه می‌تواند زندگی دختر آن ها را تاحد قابل قبولی پس از طلاق تامین کند؟
• آیا ارزشمندی دختر آن ها با این میزان مهریه برابری می‌کند؟
• آیا پسر و خانواده ‌اش خساست به خرج نمی ‌دهند؟
• آیا دختر آن ها می‌تواند پس از عقد در مهریه ی خود دخل و تصرف کند؟
• آیا مهریه ی دختر آن ها هم طراز مهریه ی دیگر دختران خانواده هست؟
• آیا مهریه ی دختر آن ها هم طراز مهریه ی دیگر عروسان خانواده ی داماد هست؟
• آیا این میزان مهریه می‌تواند تا حدودی مانع طلاق دختر آن ها به واسطه عدم تعهد احتمالی داماد در آینده شود؟

خانواده ‌ها معمولا در تعیین مهریه، به این نگرانی ها پاسخ می‌دهند و براین اساس به توافق می‌رسند. مهریه کلان و مهریه ناچیز دو مقوله ی دیگر است که به نظر می‌رسد لازم است به طور مجزا مورد بررسی قرار گیرند.

مهریه ی کلان حاوی معانی و ایجاد کننده ‌ی واقعیت هایی در آینده است. معانی مهریه ی کلان بیشتر مبنی بر ارزش فوق العاده ی دختر و ازدواج با اوست در ضمن به معنای از خود گذشتگی پسر، قطعیت او و برجستگی فوق العاده ی دختر برای اوست. اما معمولا مهریه ی کلان دنبال خود باعث ایجاد واقعیت هایی در ارتباط عروس و داماد و خانواده ‌های آن‌ها می ‌شود. عروسی که مهریه ی کلان دارد معمولا سرمست از اهمیت و ارزش خود است. که به طور نمادین و استعاری با میزان مهریه برابری می‌کند. حس با ارزشی و اعتماد به نفسی که ممکن است حتی بیشتر از حد هم باشد همان طور که مهریه‌ ی او نیز بیش از حد است.

قدرت زیاد عروس در ارتباط با همسر و خانواده‌ ی همسرمی تواند از تبعات مهریه ی کلان باشد. مهریه ی کلان قدرت مرد را در روابط خانوادگی کاهش می‌دهد چرا که مهریه عندالمطالبه است و زن می‌تواند هرگاه که خواست مهریه‌ ی خود را به اجرا بگذارد. دست به عصا حرکت کردن و مراقبت بیشترمرد، می‌تواند از تبعات مهریه ی کلان باشد.

مهریه ناچیز مقوله ی دیگری است که برخی افراد به ویژه با نگرش های روشن فکری آن را دنبال می‌کنند. برخی از افراد از نبود مهریه دفاع می‌کنند و تلاش می‌کنند تا نبود مهریه را به عنوان یک ارزش روشن فکرانه دنبال کنند.

به نظر می‌رسد در شرایط اقتصادی و حقوقی کشوری مانند ایران، نبود مهریه، تعادل قدرت اقتصادی زن در خانواده‌ ی ایرانی را به هم می زند. وجود مهریه برای یک زن ایرانی به معنای پشتوانه اقتصادی و به دنبال آن، قدرت در خانواده است. اگر این پشتوانه ی اقتصادی و قدرت را از زن ایرانی بگیریم و به جای آن هیچ پشتوانه ی مالی و قدرتی دیگری به او ندهیم مطمئنا تعادل خانواده را برهم زده‌ایم و موجب بروز آسیب ‌ها و مسائل دیگری در ارتباط آینده ی همسران خواهیم شد.

همان طور که مهریه کلان قدرت زن را افزایش می‌دهد مهریه ناچیز قدرت مرد را افزایش می‌دهد چرا که هرگاه مرد اراده کند با توجه به این که حق طلاق از آن مرد است می تواند با پرداخت مهریه زن را طلاق دهد. بالتبع زنی که مهریه ی ناچیز دارد ممکن است در مقابل مرد دست به عصا حرکت کند و بیشترمراقب و نگران باشد.

ما به عنوان متخصصین مشاوره پیش ازازدواج دراصفهان، ضمن این که از وجود مهریه به عنوان یک مکانیسم تعادل بخش در خانواده حمایت می‌کنیم مهریه ی ناچیز را همانند مهریه‌ ی کلان می دانیم و تفاوت عمده ‌ای بین این دو نوع مهریه قائل نیستیم. هم مهریه ی کلان و هم مهریه‌ ی ناچیز تعادل سیستمی خانواده ایرانی را برهم می زند و موجبات آسیب های آینده را فراهم می‌آورد. در خانواده لازم است قدرت به تساوی پخش شود. مهریه ی کلان و مهریه ‌ی ناچیز، تعادل را به نفع یکی از همسران برهم می زند یکی به نفع زن و دیگری به نفع مرد که البته هردو در نهایت به ضرر خانواده است.